Dissosiyatif kimlik bozukluğu ya da diğer adıyla çoklu kişilik bozukluğu, kişilikte oluşan bölünmeyi ifade eder. Diğer bir deyişle kişinin birden fazla kişiliğe sahip olması durumudur. İki ile on arasında değişen kişilik sayısı vardır. Bu kişilikler birbirlerinden tamamen farklı olabilmektedir. Bireyde oluşan kişilikler; yaş, cinsiyet, mizaç, kelime dağarcığı, tutumlar, cinsel yönelim, ses, aksan veya yüz ifadeleri gibi konularda tamamen farklılık gösterebilir. Örneğin, kişi normalde çok sakinken diğer kişiliği çok canlı ve enerjik olabilir. Kişilikler içinde bir kişilik ‘ev sahibi’ kişiliktir. Oluşan diğer kişiliklere ise ‘alter (alt) kişilik’ denmektedir. Ev sahibi kişiliğin bastırdığı gereksinim ve davranışlar alter kişiliklerde ortaya çıkar. Alter kişilikler bastırılan ihtiyaçları rahatça sergiler.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Nedenleri?
Dissosiyatif kimlik bozukluğunu genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Nedenleri ise; çocukluk döneminde yaşanan cinsel, fiziksel ve psikolojik istismar, ihmal, şiddet şahitliği ve diğer travmatik yaşantılardır. Bu ağır travmatik yaşantıları kaldıramayan çocuk bir savunma mekanizması olan dissosiyasyona başvurur ve bu yaşantıları yeni bir kişilik oluşturarak yok saymaya çalışır.
Genellikle sabah uyandığında kendini bambaşka bir yerde bulan dissosiyatif kimlik bozukluğuna sahip birey buraya nasıl geldiğini anımsayamaz. Ya da gece full depo benzinle eve girip sabah evden çıktığında deponun neden bittiğine anlam veremez. İşte bu tarz olaylarda alter kişiliğin parmağı vardır. Birey diğer kişiliğin yaptığı eylemleri unutabilir. Bu anımsayamamalar dışında kişide flash-back yaşantılar, depersonalizasyon(yabancılaşma), uyku ve yeme bozukluğu, aşırı uyarılmışlık gibi başka belirtiler de kendini gösterebilir. Ayrıca kişilikler arasında ani gidiş gelişler vardır. Bu gidişler kişinin kendisini psikososyal açıdan tehlikede görmesiyle olabilir.
Dissosiyatif kimlik bozukluğu önceleri çok ender görülen bir hastalıktı fakat şimdilerde daha fazla görülebiliyor. Yine de çoğu klinik psikolog meslek hayatı boyunca dissosiyatif kimlik bozukluğu vakası göremez. Dissosiyatif kimlik bozukluğu erkeklere göre kadınlarda daha fazla görülür. Ayrıca alter kimlik sayısı da kadınlarda daha fazladır. Bazı araştırmalar bunun nedenini çocukluk döneminde kadınların cinsel tacize maruz kalma oranının erkeklere göre daha fazla olmasıyla açıklıyor. Çocuk ya da karşı cinsten biri olma rolleri de son derece yaygındır.
Dissosiyatif kimlik bozukluğunun yanında depresif bozukluklar, travma sonrası stres bozukluğu, madde kullanım bozuklukları ve sınırda kişilik bozuklukları da gözükebilir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (Çoğul Kişilik) ve Terapi
Dissosiyatif kimlik bozukluğunun tedavisi genellikle zahmetli ve uzun sürelidir. Terapi sürecinde kişinin tüm kişilikleri tanınır ve bu kişilikler birleştirilmeye çalışılır. Yani bölünen kişilik bütünleştirilmeye çalışılır. Ayrıca bu durumun altında yatan travmatik durum ortaya çıkarılıp danışanın bunu fark etmesi sağlanır. Danışan bilince ulaşan travmatik durumla baş etmesi için baş etme mekanizmaları geliştirilmeye çalışılır. Bunların dışında ilaç tedavisi uygulanır.
Son zamanlarda dissosiyatif kimlik bozukluğu hakkında yapılan film ve dizilerde artış gözlemlenmektedir. Dramatik bir yapısı olduğu için çoğu dizide ya da filmde bu hastalığı görebiliyoruz. Özellikle “Figth Club”, “Who Am I” ve “Mr. Robot” isimli yapımları izlemenizi öneririm. Ayrıca bu konuyu çok güzel ve detaylı bir biçimde ele alan “Heal Me Kill Me” isimli diziyi de izlemenizi öneririm.