Bazen kaygı ve üzüntü gibi duygular ya da bazı psikolojik sorunlar vücutta fiziksel hastalıklara benzeyen belirtiler ortaya çıkarır. Psikolojik etkenlerin kendilerini fiziksel belirtilerle gösterdiği bu duruma somatizasyon denir.
Kimlerde Görülür?
Somatizasyon yaşayan herkes psikolojik bir bozukluğa sahip olmayabilir. Ancak bunu yoğun ve belirli bir sıklıkla deneyimleyen kişiler uzmanlar tarafından “bedensel belirti bozukluğu” ya da diğer adıyla “somatik semptom bozukluğu” tanısı alabilir. Bu bozukluk kişinin günlük yaşamına etki edecek şekilde bedensel belirtilere, sağlıkla ilgili kaygılara ya da düşüncelere neden olur. Bedensel belirti bozuklukları çatısı altında hastalık kaygısı, dönüştürme (konversiyon), yapay bozukluk gibi alt türler de vardır. Buna ek olarak somatizasyon, başka psikolojik bozukluklar nedeniyle de görülüyor olabilir. Somatizasyona en çok eşlik eden bozukluklar, anksiyete ve duygu durum bozukluklarıdır.
Acı Gerçekler
Kişinin kendisini bilinçli olarak hasta göstermeye çalıştığı yapay bozukluk bir kenara bırakıldığında, somatizasyon yaşayan kişilerin şikayetleri tıbbi bir durumdan kaynaklanmasa da yaşadıkları acı gerçektir. Kişide yalnızca hastalık kaygısı görülüyorsa fiziksel belirtiler minimum düzeydedir. Ancak bazı durumlarda kişinin görme ya da konuşma yitisini yitirmesi ve uzuvlarını kullanamaması gibi sonuçlar görülebilir.
Nedenleri
Somatik bozukluklar, genelde genetik yatkınlıkla değil çevresel etkenlerin etkisiyle ortaya çıkarlar. Özellikle kişinin kaygı ve stres düzeyi bu bozukluğun görülmesinde kilit rol oynar. Yaşanan psikolojik problemleri, duygularla ya da sözlü olarak ifade etmek yerine fiziksel sorunlarla dışa vurmak, bazı durumlarda öğrenilmiş bir davranış olabilir. Örneğin bir çocuk kaygılı veya üzgün olduğunu söylemek yerine karnının ağrıdığını söylediğinde daha çok ilgi çekiyorsa, bu davranışı öğrenip tekrar etmeye yönelebilir. Yaş aldıkça belirtiler ve ağrının duyulduğu yer değişebilir. Özellikle kadınlarda ergenlik döneminden sonra daha fazla somatik şikayet görülür.
Somatizasyon bozukluklarının tedavisinde bilişsel davranışcı terapi gibi psikoterapi yöntemlerinin yanı sıra antidepresana da başvurulabilir. Tedaviyi olumlu etkileyecek bir diğer etken ise sosyal destektir.
Somatizasyon ile Baş Etme
Somatizasyon yaşayan kişi fiziksel ya da psikolojik olarak problemlerle mücadele ederken yanında olmak, problemlerini açıkça ifade etmesini sağlamak faydalı olacaktır. Bu aslında herkesin ihtiyaç duyacağı bir destektir. Bedensel semptomlar kadar duygu ve düşüncelere de değer vermek, çocukları yalnızca fiziksel acı çekerken değil kendilerini ifade etmeye çalışırken de önemsemek bu tür vakalarla daha az karşılaşılmasını sağlayabilir.
Kardelen Yıldız | Psikolog
Kaynaklar
- Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
- Fava G.A., Cosci F. & Sonino N. (2017). Current Psychosomatic Practice. Psychother Psychosom 86, 13-30. doi: 10.1159/000448856
- Kring A. M., Johnson S. L, Davison G. C. ve Neale J. M. (2012). Abnormal Psychologhy (12th ed.). Hoboken: John Wiley & Sons.
- Silber T. J. (2011). Somatization Disorders: Diagnosis, Treatment and Prognosis. Pediatrics in Review, 32 (2), 56-63. doi: 10.1542/pir.32-2-56.