İnsanlar, hayatlarında bir değişiklik olduğunda ve buna uyum sağlamaları gerektiğinde kendilerini stres altında hissederler. Bu nedenle stres hayatın bir parçası gibidir.
Stresin Etkileri
Toplumdaki genel kanıya göre stres olumsuz, istenmeyen ve kötü bir durumdur. Bu inanışın kısmen doğru olduğunu söyleyebiliriz ancak son yıllarda yapılan çalışmalar stresin insan yaşamı için gerekli ve işlevsel olduğunu göstermiştir. İnsanın hayatta kalmasını sağlayan bileşenlerden biridir stres. Örneğin, bir tehlike karşısında yaşadığınız stres, sizi harekete geçirir ve o tehlikeye bir tepki vermenizi sağlar. Buna “savaş ya da kaç tepkisi” de denir.
Stresin, performans üzerinde de olumlu etkisi vardır. Yerkes – Dodson Kanunu’na göre optimum düzeyde stres performans düzeyini arttırır.
Stresin bizi nasıl etkileyeceği, stresi yaratan olaylara verdiğimiz tepkiyle ilişkilidir. Yunan filozof Epiktetos’un da dediği gibi: “Bizi üzen olaylar değil, onları nasıl yorumladığımızdır.”
Stresin dört temel kaynağı vardır:
- Çevresel Kaynaklar: Hava durumu, gürültü, trafik, hava kirliliği vb.
- Sosyal Kaynaklar: Maddi sorunlar, kişinin sevdiği birinden ayrılması, kişinin sevdiği birinin ölmesi, iş görüşmeleri, yetişmesi gereken işler, birbirleriyle yarışan öncelikler vb.
- Fizyolojik Kaynaklar: Ergenlikteki değişimler, kadınların menopoz döneminde yaşadıkları değişimler, yetersiz beslenme, yetersiz uyku, hastalıklar, sakatlıklar, yaşlanma vb.
- Düşünceler: Kişinin yaşantısını nasıl yorumladığı, kendisi ve çevresiyle ilgili olan düşünceleri, maruz kaldığı değişimleri yorumlama biçimi vb.
Kaygı Stres İlişkisi
Lazarus ve Folkman’a göre (1984) insan, karşı karşıya kaldığı bir olayı yorumlamaya başladığı anda stresi de hissetmeye başlar. Kişi, zihninde karşı karşıya kaldığı olayın ne kadar tehlikeli olduğunu ve bu durumla baş edebilmek için gerekli olan kaynakların ne kadarının kendinde bulunduğunu sorgular. Eğer kişi, durumu tehlikeli ve zor olarak algılarsa ve bu durumla başa çıkmak için kaynaklarının yetersiz olduğunu düşünürse stres altında hisseder. Kaygılı ve stresli insanların düşünce stillerinin en temel iki özelliği budur.
Kronik stres, fizyolojik ve psikolojik sağlığı büyük ölçüde tehdit eder. İnsanın karşılaştığı olayı algılama biçimini, olay hakkındaki yorumlamalarını farkında olması ve bu bilinçle hareket etmesi stresi, doğal ve sağlıklı bir şekilde yaşamasını sağlayacak; uzun dönemli olumsuz yansımalarını deneyimlemesini engelleyecektir.
Beyza Küçük | Uzman Psikolog
Kaynakça
- Davis, M., Eshelman, E. ve McKay, M. (2016). Stresten Kurtulun ve Gevşeyin: Uygulamalı ve Güncel Bir Kendine Yardım Kılavuzu. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Comments (1)