Narsisizm kendini fazlaca beğenme, eleştiriye açık olmama, diğer insanlara değer vermeyip küçük görme davranışlarından oluşur. Narsisizm için iki temel şeyden bahsedebiliriz. Birincisi kişiliğin abartılı şekilde sunulması, ikincisi ise diğer insanları önemsememedir. Empati eksikliği, kendi özelliklerini fazlaca abartma, kibirli davranışlar, hayranlık duyulması isteği gibi özellikler de DSM – 5 tanı kriterleri arasındadır.
Narsisistik özelliklerinin kötü yanları olduğu gibi insanda liderlik ve organizasyon becerileri gibi önemli bir meselede ise yarar sağlamaktadır. Bu sayede narsistler genellikle iş hayatında başarılı olup üst kademelerde görev alırlar.
Narsisizme Kuramsal Bakış
Narsisizm psikanalitik kuramcılardan önce Yunan mitolojisinde mitolojik bir karakter olan Narcissus ile ilişkilendirilmiştir. Anlatılan mitolojik öyküye göre sudaki yansımasına aşık olan Narcissus, yansımasına doğru eğilirken suya düşüp boğularak ölmüştür. Bunun dışında narsistik kişiliğin nasıl oluştuğuna dair birçok görüş vardır. Psikanalitik görüşe göre narsisizme sebep olan şey ebeveynlerin aşırı tutumlarıdır. Ebeveynin çocuğa aşırı değer vermesi ya da değersiz davranması narsisizme sebep olmaktadır. Çünkü çocuk bu tutumlar sonucunda başka şeylere yönelmek yerine kendine yönelir.
Nesne kuramcılarından olan Kernberg, narsistik kişilik özelliklerinin ebeveyn tutumlarından kaynaklandığını söylemektedir. Ona göre genel olarak çocuğa karşı ilgisiz olan ebeveynlerin, çocuğun bazı özelliklerine aşırı ilgi göstermeleri sonucu çocuk bu duruma karşı narsist davranışlarla savunma geliştirir.
Ebeveynlerin çocuğa değer göstermemesi sonucu gelişiminde bu değeri almamış çocuk yetişkinliğinde değer görebilmek için narsist davranışlarda bulunur ya da ailesi tarafından fazla ilgiye maruz kalıp, özelliklerinin fazla abartılmasıyla narsist kişilik geliştirir. Çünkü kusurlu olduğunu düşündüğü bir davranış sonucu utanç ve suçluluk duygusu hisseder. Yapılan çalışmalar bu iki hipotezi de desteklemektedir.
Sosyal öğrenme modeline göre ise çocuk, ebeveynleri tarafından kendisine atfedilen özellikleri ve değeri içselleştirip narsistik kişilik geliştirir.
Öz düzenleme modeli kişinin değişen durumlar karşısında mükemmellik inançlarını korumayı amaçladıklarını savunmaktadır. Bu inançlarını korumak için kişiler, olayları istedikleri gibi yorumlama, olumlu tarafı çekip çıkarma, başkalarını aşağılama, dikkatleri kendi üstüne çekme ve kendini abartma gibi öz düzenleme stratejileri kullanırlar.
Patolojik Narsisizm
Narsist kişilik, benliğiyle ilgili olumsuz bir geri-bildirim aldığında kişi bu durumla başa çıkacak uygun stratejileri geliştiremediği takdirde patolojik narsisizm oluşur. Patolojik narsisizmin iki türü vardır. Bunlar büyüklenmeci narsisizm ve kırılgan narsisizmdir.
Büyüklenmeci narsisizm karşıdaki kişiyi ciddiye almama, onun isteklerini göz ardı etme, dikkat çekme isteği gibi özelliklere sahipken; kırılgan narsisizm ise eleştiriye karşı hassas, kaygılı ve utangaç özelliklere sahiptir. Büyüklenmeci narsisizm özellikleri bulunan kişiler kendilerini benzersiz gördükleri için bu inançlarını korumak adına kavgacı davranışlar gösterip sosyal ilişkilerini azaltabilirler. Bu bağlamda kendilerini üstün hissettiren ortamlarda bulunup, kendilerini üstün hissettiren kişilerle görüşeceklerdir. Bunun sonucu olarak da narsistik kişilikleri beslenmiş olur.
Canan Gürler | Psikolog
Kaynaklar
- Atay, S., Narsist Kişilik Envanteri’nin Türkçe’ye Standardizasyonu, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
- Demirci, İ., Ekşi, F., Büyüklenmeci Narsisizmin İki Farklı Yüzü: Narsistik Hayranlık ve Rekabetin Mutlulukla İlişkisi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Haziran 2017, 46: 37-58.
- Eldoğan, D., Hangi Narsizm? Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsizmin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Gözden Geçirme, Türk Psikoloji Yazıları, Haziran 2016, 19 (37), 1-10.
- Köymen, E., Büyüklenmeci Narsisizm ve Kırılgan Narsisizm ile Bilişsel Duygu Düzenleme ve Kişilerarası Problemlerin İlişkisi, Maltepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Serbest, S., İş Yerinde Karanlık Üçlü, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.