Sinestezi Nedir?
Sinestezi beynin aynı anda birden fazla duyu biçimindeki verileri işlemesine neden olan zararsız nörolojik temelli bir olgudur. İki duyunun aynı anda deneyimlenmesidir. Örneğin “Perşembe” kelimesini duymak bir sinestetiğin aynı anda turuncu rengi görmesine neden olabilir; başka bir sinestetik ise müzik dinlerken çilek tadını deneyimleyebilir. Birçok sinestezik kişi, bu konuda biriyle konuşana kadar dünyayı algılayışlarının olağandışı olduğunu fark etmez.
Sinestezi Türleri
Bir sinestezi türüne sahip olmak, ikinci bir sinestezi türüne sahip olma olasılığınızı %50 artırır. Sinestezinin en yaygını Grafemik Sinestezi adı verilen harf ve sayılar ile renkleri birlikte algılayan türü olmak üzere çeşitli türleri vardır. Diğer çeşitlerini şöyle sıralayabiliriz; ses-renk, koku-renk, haftanın günleri/yılın ayları-renk, zaman birimleri-mekansal konum, kelimeler-tatlar, görüntü-ses.
Sinestezi Kimlerde Görülür?
- Sinestezi çocuklarda daha yaygın olma eğilimindedir ve kadınlarda daha yaygındır.
- Sinesteziklerin solak olma olasılığı genel nüfusa göre daha yüksektir.
- X kromozomu ile taşınır ve aileler boyunca yayılır.
Grafemik Sinestezi Neden Olur?
Grafemik Sinestezinin nörolojik temelini açıklayan iki hipotezden bahsedebiliriz.
- Çapraz Konuşma Hipotezi: Bu hipotze göre grafemik-renk sinestezisinin, oksipital lobdaki V4 renk alanı ile fusiform girustaki sayı tanıma alanı arasında anormal derecede yüksek sayıda çapraz aktivasyondan kaynaklandığını belirtmektedir. Ayrıca, artan bağlantı miktarının, yaşamın erken dönemlerinde kusurlu sinaps eliminasyona neden olan x’e bağlı genetik mutasyondan kaynaklandığını düşündürmektedir.
- Disinhibisyon Hipotezi: Normal beyinlerde uyarım inhibisyonla dengelenirken, sinestezik beyinlerde uyarımın zayıflamış inhibisyonun üstesinden gelebileceğini belirtmektedir. Normal insanlar ile sinestezikler arasındaki tek farkın inhibitör ağların işlevselliği olduğunu öne sürmektedir. Sinestezik beyin normalde normal sayıda bağlantıya sahiptir, ancak bağlantılar arasındaki hatalı inhibisyon, duyusal modaliteler arasındaki sızıntıda artışa neden olur.
Şevval Yalçın | Psikolog
Referans
- Hubbard, E. M. (2007). Neurophysiology of synesthesia. Current psychiatry reports, 9(3), 193-199.